Ptolemaeus IV Philopator, zoon van Ptolemaeus III Euergetes en Berenice II, was koning van Egypte van 221-205 v. Chr.
Tijdens zijn koningschap begon het verval van het Ptolemeïsche koninkrijk.
In 220 v. Chr. trouwde hij met zijn zuster, Arsinoe III.
Ptolemaeus IV was gewijd aan orgiastische vormen van religie en literair dilettantisme.
Hij bouwde een tempel voor Homerus in Alexandrië en financierde festivals voor de Muzen, zowel in Alexandrië als in de vallei van de Muzen in Thespiae in Boeotië.
Hij componeerde ook een tragedie over Adonis, waarop zijn hoveling Agathocles een commentaar schreef.
Het belangrijkste bewaard gebleven verslag van het leven en karakter van Ptolemaeus IV wordt geleverd door de historicus Polybius.
Hij presenteert Ptolemaeus IV als de archetypische slechte koning, volledig gericht op luxe en hofceremonie en het volledig negeren van politiek, buitenlandse zaken en militaire bezigheden, die hij volledig aan Sosibius overliet.
Volgens Polybius was deze verwaarlozing de oorzaak van de rampen van zijn regering, waaronder zijn dood. Polybius was geen tijdgenoot van Ptolemaeus IV; hij putte zijn verslag waarschijnlijk uit twee eerdere werken die nu verloren zijn gegaan: de geschiedenissen van Phylarchus en De verhalen over Philopator door Ptolemaeus van Megalopolis.
Beide lijken ook Ptolemaeus IV te hebben bekritiseerd vanwege zijn luxe.
Voor tijdgenoten werd luxe (tryphe) echter vaak gepresenteerd als een deugd, wat het vermogen en de bereidheid van een koning om gunsten te verlenen aantoonde.
Het is mogelijk dat de overgebleven brontraditie pogingen heeft ondernomen om reclame te maken voor deze deugd en deze heeft verdraaid tot een negatief verslag.
Ptolemaeus IV is een hoofdpersoon in het deuterocanonieke bijbelboek 3 Makkabeeën, dat waarschijnlijk in de eerste eeuw na Christus werd geschreven.
In dit werk, dat zich afspeelt na de Slag bij Raphia, wordt de koning voorgesteld als een onderdrukkende tiran die de goddelijke wet overtreedt door te proberen de tempel in Jeruzalem binnen te gaan en vervolgens een poging onderneemt om de Joden uit te roeien door ze allemaal te verzamelen in de hippodroom van Alexandrië en ze te laten vertrappen door dronken olifanten.
Deze plannen worden herhaaldelijk gedwarsboomd door de goddelijke tussenkomst van Jahweh.
Uiteindelijk herroept Ptolemaeus IV ze en verleent hij uitgebreide privileges aan de Joden.
Het is niet duidelijk of dit werk wijst op het bestaan van een negatieve joodse traditie over Ptolemaeus.
Misschien gebruikt hij hem gewoon om een algemeen moreel punt te maken over de relatieve kracht van wereldlijke en goddelijke autoriteiten.
Sommige geleerden beweren dat het karakter van Ptolemaeus in dit werk eigenlijk gebaseerd was op de Romeinse keizer Caligula en zijn schendingen van Joodse gevoeligheden.

Geboortenaam: ptwlmis (anx-Dt mri-ptH-Ast) Ptolemajos ankh det meri Iset
(Ptolemaeus, eeuwig levend, Geliefd door Isis)

Troonnaam: iwa-n-nTrwi-mnhwi iwa en netjer wymenehwy (De erfgenaam van de welwillende Goden)
stp.n-ptH Setepenptah (Gekozen door Ptah)
wsr-kA-ra Weserkare (Machtig is de ziel van Ra)
sxm-anx-n-imn Sekhemankhenamon (Het levende beeld van Amon)

Ptolemaeus IV afgebeeld offerend aan Montu.
(Bron: Deir el Medina.)

Ptolemaeus IV afgebeeld met een reeks goddelijke attributen op een gouden octadrachme.
(Bron: Metropolitan Museum of Art)

Gouden octadrachme uitgegeven door Ptolemaeus IV.
(Bron: British Museum)

Marmeren beeld van Ptolemaeus IV Philopater.
(Bron: Museum of Fine Arts, Boston)

Bas-reliëf van Wadjet en Horus aan weerszijden van de titulatuur van Ptolemaeus IV.
(Bron: een kapel van de tempel van Edfu)