Thebe, gelegen aan de Nijl in zuidelijk Egypte, werd tijdens de elfde dynastie de hoofdstad van een verenigd Egypte, maar tijdens de volgende dynastie weer vervangen door een nieuwe stad, ‘Itj-Tawy’ (‘wat beide landen bindt‘) in het noorden, op de traditionele grens tussen Opper- en Neder-Egypte.
Tijdens de 17e dynastie werd de stad opnieuw belangrijk en met de opvolgende 18e dynastie (dezelfde familie als de 17e, maar nu aan de macht) werd de stad opnieuw hoofdstad van het verenigde en van de vreemde Hyksos bevrijde Egypte.
Dit markeert meteen het begin van het ‘Nieuwe Rijk’ in de Egyptische geschiedenis.
Gedurende ruim 2 eeuwen vanaf 1550 v. Chr. was Thebe de machtigste stad ter wereld.
Aan het einde van de 18e dynastie werd Thebe kortstondig als hoofdstad vervangen door Akhenaten (Achetaton, oftewel ‘de horizon van de ‘Aton’ (de zonneschijf)’), door de farao Achnaton (Akhnaten) die een vorm van monotheïsme invoerde.
Farao Toetanchamon maakte Thebe echter opnieuw tot hoofdstad, voerde de terugkeer naar de traditionele religie van Egypte door en herstelde de verering van alle oude goden weer in ere.
Kort na Toetanchamon kwam de 19e dynastie aan de macht en tijdens de regering van farao Ramses II werd de hoofdstad weer naar het noorden verlegd, naar Pi-Ramesse in de Nijldelta.
Thebe bleef echter tot laat in de oudheid steeds een belangrijke stad, voornamelijk vanwege de aanwezigheid van het heiligdom van de Egyptische oppergod Amon-Ra te Karnak (oud-Egyptisch ‘Ipet-Isoet’, ‘meest heilige plaats‘).
Aan dit grootste tempelcomplex ter wereld (uitgezonderd misschien Angkor-Wat in Cambodja) is gedurende 2000 jaar in opdracht van diverse farao’s en later Romeinse keizers gebouwd.
Tegenwoordig is Thebe bekend onder de naam Luxor (in het Arabisch Al-Uqsur; ‘stad van kastelen/forten‘), die het kreeg toen het door de Arabieren werd veroverd.
Deze naam slaat op de aanwezigheid van een Romeins fort, of ‘castrum‘ op het terrein van de tempel van Luxor.
De bekende, klassieke naam ‘Thebe’ werd door de Grieken aan de stad gegeven.
De oorspronkelijke, Egyptische naam van Luxor/Thebe was Waset, wat vrij vertaald ‘de voorname‘ betekent en ook wel als ‘de stad van de scepter‘ wordt vertaald.
Dit laatste omdat de hiëroglief voor ‘Waset’ (waarmee de plaatsnaam dus geschreven werd) een aangepaste ‘Was’-scepter is, een oud-Egyptisch symbool voor macht, succes en waardigheid.
Op afbeeldingen in tempels en graven ziet men de Egyptische goden vaak zo’n Was-scepter in de hand houden.
Luxor tempel.
Opgravingen in Thebe, 1932.
(Bron: Das Bundesarchiv, Koblenz Duitsland)
Het Ramesseum inThebe, door John Frederick Lewis, ca. 1845
(Bron: Yale Center for British Art, New Haven)
Luchtfoto van het paleis van Amenhotep III in Malqata op de westelijke oever van Thebe.
