Ptolemaeus I van Egypte of Ptolemaeus I Soter I was een veldheer onder Alexander de Grote en na diens dood koning van Egypte.
Hij was de stichter van de laatste Egyptische dynastie, de Ptolemaeën.
Ptolemaeus I Soter werd geboren rond 367-366 v. Chr., over zijn exacte afkomst bestond al in de Oudheid veel onduidelijkheid.
Officieel was hij de zoon van een zekere Lagos, een verder onbekende Macedonische edelman, maar er waren ook geruchten dat zijn natuurlijke vader Philippus II was, de vader van Alexander III “de Grote” en koning van Macedonië (359-336).
Over zijn jeugd is weinig bekend. Hij was waarschijnlijk bevriend met Alexander en zou met hem verbannen geweest zijn door Philippus II, maar keerde in 336 bij de dood van Philippus naar Macedonië terug.
Ptolemaeus zou deelgenomen hebben aan Alexanders veldtocht in het noorden tegen onder meer de Triballiërs en zou ook aanwezig geweest zijn bij de verwoesting van Thebe.
Ook aan Alexanders grote veldtocht tegen Perzië nam hij deel.
Aanvankelijk was hij hier een achtergrondfiguur, maar hij kreeg steeds belangrijkere commando’s toegewezen, zoals de arrestatie van de Pers Bessos, die de Perzische koning Darius III vermoord had.
In 323 v. Chr. overleed Alexander III “de Grote” in Babylon.
Al snel ontstond er een opvolgingsconflict, waarbij besloten werd dat Alexanders pasgeboren zoon (Alexander IV) en zijn zwakzinnige halfbroer Philippus Arrhidaeus hem zouden opvolgen.
Ze werden gesteund door een soort driemanschap (met de Macedonische generaals Antipater, Perdiccas en Craterus), dat de centrale macht zou beheren.
In werkelijkheid hadden ze echter weinig macht, omdat de provincies toegewezen werden aan andere generaals.
Ptolemaeus pikte Egypte in (de daar door Alexander aangestelde gouverneur Cleomenes van Naukratis werd kort daarop in onduidelijke omstandigheden vermoord door Ptolemaeus) en richtte het in als zijn basis.
Hij veroverde Cyprus en Cyrene (ten westen van Egypte) en liet daardoor blijken dat hij weinig gaf om het centrale gezag.
Daarop ondernam Perdiccas een veldtocht naar Egypte (321), maar deze had geen succes en Perdiccas wed vermoord, Egypte bleef van Ptolemaeus.
In de jaren daarna hield Ptolemaeus zich rustig in Egypte.
Door diplomatie probeerde hij zijn gebied te behouden, zonder zich te fel in de voorraden verspillende oorlogen van de andere generaals te mengen.
Bijzondere aandacht had hij voor Syrië, dat de enige toegangspoort tot Egypte vormde en dat hij als een soort van buffer trachtte te veroveren, ook al liep dat niet van een leien dakje.
Nog eenmaal werd zijn heerschappij serieus bedreigd, namelijk in 306 v. Chr.
Toen werd hij namelijk verslagen in de slag bij Salamis bij Cyprus, dat door Antigonos veroverd werd.
Deze waagde een aanval op Egypte zelf, maar Ptolemaeus wist deze te weerstaan.
Kort daarop liet hij zich tot koning kronen en nam ook de officiële titel van Farao aan om de autochtone aristocratie en priesters gunstig te stemmen.
Ook nam hij de naam Soter (d.w.z. redder) aan.
Ptolemaeus Soter begon met de bouw van de vuurtoren van Faros en had ook plannen voor de bouw van een grote bibliotheek.
Beiden werden voltooid door zijn zoon en opvolger Ptolemaeus Philadelphos.

Geboortenaam: ptwlmis Ptolemajos (Ptolemy)

Troonnaam: mri-imn Meriamon
(Geliefd door Amon)
stp.n-ra Setepenre (Gekozen door Ra)

Buste van Ptolemaeus I Soter.
(Bron: Louvre Museum)

Gouden oktadrachme met de afbeelding van Ptolemaeus I en Berenice I.
(Bron: cngcoins.com)

Fragment van een basalten beeld van Ptolemaeus I Soter, afgebeeld als farao.
(Bron: British Museum, London)

Portretbuste van Ptolemaeus I.
(Bron: Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen)

Ptolemaeus I als Dionysus.
(Bron: Walters Art Museum, Baltimore)

Geïllustreerde afbeelding van Ptolemaeus door E. Wallis.
(Bron: Illustrerad verldshistoria door E. Wallis, deel I. “Ptolemaeus I Soter.”)